Sunday, December 20, 2015
नेपाली व्याकरणको छेवार गर्ने नेवार गुरुहरू!
01 Aug 2014
शुक्रबार १६ श्रावण, २०७१
गाउँले बलदेव
दार्जलिङमा गंगा प्रसाद प्रधानको सम्पादकत्वमा स्थानीय बोलीचालीको भाषालाई आधार बनाएर 'गोर्खे खबर कागत्' इ.सं १९०१ मा प्रकाशित भएको थियो। कथ्य भाषालाई नै लेख्य भाषा बनाउने उनको प्रयासप्रति अर्का प्रधान पारसमणिले भाषाशास्त्रीय आधारमा विरोध गरे।
प्रवासमा मानक नेपाली व्याकरण बनाउने पारसमणि प्रधानको योगदान अविस्मरणीय छ। वास्तवमा उनी नेपाली भाषाका लागि पारसमणि नै भएर चम्किए। २०१३ मा बनारसतिरबाट चलेको झर्रोवादी आन्दोलनले नेपाली जनजिब्राको शब्दलाई प्राथमिकता दियो। यस्तो काम प्रशंसनीय भयो। हौसिएका अभियन्ताहरूले कृत्रिम शैलीमा नेपालीका शब्द बनाउन थाले। क्रमशः झर्रोवादी आन्दोलन टर्रोवादी हुन पुग्यो। यता धनवज्र वज्राचार्यमा शुद्ध नेपाली भाषा जोगाउने चासो बढ्यो। उनले २०१४ तिरबाट 'व्याकरण संशोधन अभियान' चलाए। सोमनाथ सिग्द्यालजस्ता स्वनामधन्य विद्वान्ले समेत संस्कृतका तत्सम शब्द अशुद्ध लेखेको पत्ता लगाएर अशुद्ध लेख्नेहरूको सातो लिए। ती धनवज्र वज्राचार्य नयराज पन्तको गुरुकुलबाट उत्पादन भएका प्रकाण्ड विद्वान् थिए।नेपालमा नेपाली भाषालाई शुद्ध बनाउन पुष्करशमशेर, गोपाल पाँडे आदि दशौँ विद्वान्हरू सक्रिय रहे। तिनैको प्रेरणाबाट हृदयचन्द्रसिंह प्रधान नेपाली व्याकरणलाई सजिलो र भरपर्दो उपायको खोजीमा लागे। उनले २००२ मा चिह्न परिचय लेखे। २००४ मा शब्द–शुद्धि–विचार छपाए। यतिले पनि उनको धित मरेन। झर्रोवादीहरूले सीमा नाघेर नेपाली वर्णविन्यासलाई गंगा प्रसाद प्रधानको बाटामा हिँडाउन लागेको सुइँको पाए। सातै दिनमा नेपाली शुद्धसँग लेख्न सिकाउने उद्देश्यबाट हृदयचन्द्रसिंह प्रधानले २०१६–२०१७ मा 'शब्द–शुद्धि–विज्ञान' लेखेर हजारौँप्रति प्रकाशित गरे।
उच्च माध्यमिक शिक्षा परिषद्बाट प्रकाशित 'एक चिहान' उपन्यास तिनै महान् साधकको लोकप्रिय उपन्यास हो। एघार जना लेखकहरूले उनको उपन्यासलाई काटकुट पारेर छपाए। 'शब्द–शुद्धि–विज्ञान'का लेखकको पुस्तकमा रहेको वर्णविन्यास हेर्दा उनीहरूले हृदयचन्द्रको मात्रै होइन, सर्वसाधारण पाठकको समेत हृदय–विदारण हुने अपमानपूर्ण व्यवहार गरेको देखिन्छ। कुनै पनि लेखकका प्रकाशित कृतिलाई सम्बन्धित लेखकको अनुमतिविना काटछाँट गर्न पाइँदैन। शैक्षिक प्रयोजनका लागि आवश्यक पर्ने निश्चित शब्द, वाक्य वा अनुच्छेद लिन सकिन्छ तर मनपरीसँग बिगार्न पाइँदैन। यस्तो व्यवहार भाषिक जगत्का लागि महाअपराध हो।
साझा प्रकाशनबाट उक्त विरूप उपन्यास छापिँदा त्यहीँको उच्च पदमा आसीन अर्का प्रधान भिक्टर चाहिँ खुसी मनाइरहेका थिए। रूखलाई मास्ने ऐजेरु रूखैमा पलाउँछ। भारतमा पारसमणिलाई चुनौती दिन उनैका कुलज गंगा प्रसाद प्रधान उमि्रएका थिए। नेपालमा प्रधान वंशकै भिक्टर प्रधान अमर साहित्यकार हृदयचन्द्रको हृदयमा घाउ लाग्ने गरी नयाँ वर्णविन्यासको प्रस्ताव लिएर गरिमा (२०६६) बाट पलाए।
हृदयचन्द्रसिंहका सहोदर भाइ कृष्णचन्द्र प्रधानले कथित एकरूपतावाद वा उत्तर आधुनिकतावादमा आधृत नयाँ वर्णविन्यासको नियमनसँग आत्मसमर्पण गर्न चाहेनन्। कृष्णचन्द्रको शरीरले इहलोक छोड्नुभन्दा एक वर्षअगाडि मलाई भनेका थिए, "गाउँलेजी, मैले गोरखापत्रमा छापिएको तपाईंको लेख पढेँ। मेरो दाजु पनि तपाईंं जस्तै एक्लै रणभूमिमा पसेर विजयी हुनुभएको थियो। तपाईंलाई मेरो शुभकामना छ।" मैले उनबाट आशीर्वाद मागेको थिएँ, शुभकामना पो दिएर टारे। नेपाली समालोचना र निबन्ध विधाका सशक्त प्रतिभाबाट पाएको शुभकामना मनमा साँचेर मैले नेपाली भाषाप्रति अनन्य प्रेम जनाउने नेवार विद्वान्हरूलाई सम्भि्कन थालेँ। नेपाली भाषाको पहिलो व्याकरण विदेशी जे.ए. एटन (इ.१८२०) ले छपाए। भारतमा समेत प्रभाव पार्न सफल तथा संस्कृतका प्रतिभाशाली साहित्यकार अमृतानन्द (बाँडा?) (इ.१८३०) ले 'अश्वघोष'को 'बुद्धचरित' महाकाव्यमा चार सर्ग थप गरेका थिए। तिनै धुरन्धर विद्वान्ले नेपाली, संस्कृत र नेवारी भाषासमेतको 'त्रिभाषिक व्याकरण' लेखेका थिए, छापिन पाएन। संयोगवश नेपाली व्याकरण लेख्ने प्रथम नेपाली व्याकरणकार पनि नेवार (अमृतानन्द बाँडा)नै परे। शहीद शुक्रराज शास्त्रीले पनि संस्कृत व्याकरणका सन्दर्भमा नेपाली व्याकरण लेखेका थिए। गुरुपूर्णिमाका दिन मैले नेपाली व्याकरणको विधिपूर्वक छेवार गर्ने तिनै नेवारगुरुहरूलाई मात्र वन्दना गरेँ।
http://www.nagariknews.com/friday/story/22267.html
शुक्रबार १६ श्रावण, २०७१
गाउँले बलदेव
दार्जलिङमा गंगा प्रसाद प्रधानको सम्पादकत्वमा स्थानीय बोलीचालीको भाषालाई आधार बनाएर 'गोर्खे खबर कागत्' इ.सं १९०१ मा प्रकाशित भएको थियो। कथ्य भाषालाई नै लेख्य भाषा बनाउने उनको प्रयासप्रति अर्का प्रधान पारसमणिले भाषाशास्त्रीय आधारमा विरोध गरे।
प्रवासमा मानक नेपाली व्याकरण बनाउने पारसमणि प्रधानको योगदान अविस्मरणीय छ। वास्तवमा उनी नेपाली भाषाका लागि पारसमणि नै भएर चम्किए। २०१३ मा बनारसतिरबाट चलेको झर्रोवादी आन्दोलनले नेपाली जनजिब्राको शब्दलाई प्राथमिकता दियो। यस्तो काम प्रशंसनीय भयो। हौसिएका अभियन्ताहरूले कृत्रिम शैलीमा नेपालीका शब्द बनाउन थाले। क्रमशः झर्रोवादी आन्दोलन टर्रोवादी हुन पुग्यो। यता धनवज्र वज्राचार्यमा शुद्ध नेपाली भाषा जोगाउने चासो बढ्यो। उनले २०१४ तिरबाट 'व्याकरण संशोधन अभियान' चलाए। सोमनाथ सिग्द्यालजस्ता स्वनामधन्य विद्वान्ले समेत संस्कृतका तत्सम शब्द अशुद्ध लेखेको पत्ता लगाएर अशुद्ध लेख्नेहरूको सातो लिए। ती धनवज्र वज्राचार्य नयराज पन्तको गुरुकुलबाट उत्पादन भएका प्रकाण्ड विद्वान् थिए।नेपालमा नेपाली भाषालाई शुद्ध बनाउन पुष्करशमशेर, गोपाल पाँडे आदि दशौँ विद्वान्हरू सक्रिय रहे। तिनैको प्रेरणाबाट हृदयचन्द्रसिंह प्रधान नेपाली व्याकरणलाई सजिलो र भरपर्दो उपायको खोजीमा लागे। उनले २००२ मा चिह्न परिचय लेखे। २००४ मा शब्द–शुद्धि–विचार छपाए। यतिले पनि उनको धित मरेन। झर्रोवादीहरूले सीमा नाघेर नेपाली वर्णविन्यासलाई गंगा प्रसाद प्रधानको बाटामा हिँडाउन लागेको सुइँको पाए। सातै दिनमा नेपाली शुद्धसँग लेख्न सिकाउने उद्देश्यबाट हृदयचन्द्रसिंह प्रधानले २०१६–२०१७ मा 'शब्द–शुद्धि–विज्ञान' लेखेर हजारौँप्रति प्रकाशित गरे।
उच्च माध्यमिक शिक्षा परिषद्बाट प्रकाशित 'एक चिहान' उपन्यास तिनै महान् साधकको लोकप्रिय उपन्यास हो। एघार जना लेखकहरूले उनको उपन्यासलाई काटकुट पारेर छपाए। 'शब्द–शुद्धि–विज्ञान'का लेखकको पुस्तकमा रहेको वर्णविन्यास हेर्दा उनीहरूले हृदयचन्द्रको मात्रै होइन, सर्वसाधारण पाठकको समेत हृदय–विदारण हुने अपमानपूर्ण व्यवहार गरेको देखिन्छ। कुनै पनि लेखकका प्रकाशित कृतिलाई सम्बन्धित लेखकको अनुमतिविना काटछाँट गर्न पाइँदैन। शैक्षिक प्रयोजनका लागि आवश्यक पर्ने निश्चित शब्द, वाक्य वा अनुच्छेद लिन सकिन्छ तर मनपरीसँग बिगार्न पाइँदैन। यस्तो व्यवहार भाषिक जगत्का लागि महाअपराध हो।
साझा प्रकाशनबाट उक्त विरूप उपन्यास छापिँदा त्यहीँको उच्च पदमा आसीन अर्का प्रधान भिक्टर चाहिँ खुसी मनाइरहेका थिए। रूखलाई मास्ने ऐजेरु रूखैमा पलाउँछ। भारतमा पारसमणिलाई चुनौती दिन उनैका कुलज गंगा प्रसाद प्रधान उमि्रएका थिए। नेपालमा प्रधान वंशकै भिक्टर प्रधान अमर साहित्यकार हृदयचन्द्रको हृदयमा घाउ लाग्ने गरी नयाँ वर्णविन्यासको प्रस्ताव लिएर गरिमा (२०६६) बाट पलाए।
हृदयचन्द्रसिंहका सहोदर भाइ कृष्णचन्द्र प्रधानले कथित एकरूपतावाद वा उत्तर आधुनिकतावादमा आधृत नयाँ वर्णविन्यासको नियमनसँग आत्मसमर्पण गर्न चाहेनन्। कृष्णचन्द्रको शरीरले इहलोक छोड्नुभन्दा एक वर्षअगाडि मलाई भनेका थिए, "गाउँलेजी, मैले गोरखापत्रमा छापिएको तपाईंको लेख पढेँ। मेरो दाजु पनि तपाईंं जस्तै एक्लै रणभूमिमा पसेर विजयी हुनुभएको थियो। तपाईंलाई मेरो शुभकामना छ।" मैले उनबाट आशीर्वाद मागेको थिएँ, शुभकामना पो दिएर टारे। नेपाली समालोचना र निबन्ध विधाका सशक्त प्रतिभाबाट पाएको शुभकामना मनमा साँचेर मैले नेपाली भाषाप्रति अनन्य प्रेम जनाउने नेवार विद्वान्हरूलाई सम्भि्कन थालेँ। नेपाली भाषाको पहिलो व्याकरण विदेशी जे.ए. एटन (इ.१८२०) ले छपाए। भारतमा समेत प्रभाव पार्न सफल तथा संस्कृतका प्रतिभाशाली साहित्यकार अमृतानन्द (बाँडा?) (इ.१८३०) ले 'अश्वघोष'को 'बुद्धचरित' महाकाव्यमा चार सर्ग थप गरेका थिए। तिनै धुरन्धर विद्वान्ले नेपाली, संस्कृत र नेवारी भाषासमेतको 'त्रिभाषिक व्याकरण' लेखेका थिए, छापिन पाएन। संयोगवश नेपाली व्याकरण लेख्ने प्रथम नेपाली व्याकरणकार पनि नेवार (अमृतानन्द बाँडा)नै परे। शहीद शुक्रराज शास्त्रीले पनि संस्कृत व्याकरणका सन्दर्भमा नेपाली व्याकरण लेखेका थिए। गुरुपूर्णिमाका दिन मैले नेपाली व्याकरणको विधिपूर्वक छेवार गर्ने तिनै नेवारगुरुहरूलाई मात्र वन्दना गरेँ।
http://www.nagariknews.com/friday/story/22267.html
Friday, December 11, 2015
तेल मालिस
तेल मालिस - श्रुति श्रेष्ठ, काठमाडौं
श्रावण २७, २०७२- नौ महिनासम्म गर्भमा रहेर जन्मेको शिशु बाहिरी वातावरणसाग घुलमिल हुन सकोस भनेर तेल मालिस गर्ने चलन छ । यसका लागि संस्कृति अनुसार विभिन्न तेल प्रयोग गरिन्छ । नेपालमा प्राय: भुटेको तोरीको तेल प्रचलनमा छ । शिसु जन्मेदेखि एकदुई महिनासम्म प्राय: सबै समुदायमा तेल मालिस गर्ने चलन छ । नेवार समुदायमा यसलाई विशेष महत्व दिइन्छ । घरका हजुरआमा वा परिपक्व महिलाले बच्चालाई तेल लगाउने गर्छन् । यही कामका लागि पैसा तिरेर वाह्य व्यक्ति राख्ने समेत गरिन्छ । नवजात शिसुलाई मात्र होइन जन्म दिने आमालाई पनि कम्तिमा एक महिनासम्म विहान र बेलुका तेल मालिस गरिन्छ । मालिसले शिसुको शारिरीक तन्दुरुस्ती मात्र होईन वाह्य सुन्दरता बढाउन पनि मद्दत गर्छ । यसक्रममा विशेष गरी टाउकोलाई गोलो बनाउने, नाक र हातखुट्टाका औलाहरू मिलाउने गरिन्छ । शिशुलाई तेल लगाउदा चिसो लाग्ने र अन्य घाउ, खटिरा आउने सम्भावना पनि कम हुन्छ । घाममा वा आगोको नजिक राखेर मालिस गर्ने चलन बढी छ । मालिस खुट्टाबाट शुरु गरेर हात, ढाड, छाती गरी वाह्य अंगहरुमा गरिन्छ । यसले छाला राम्रो र हातखुट्टा बलियो हुने, भोक जगाउन, निद्रा लगाउन मद्दत गर्छ । प्रकाशित: श्रावण २७, २०७२
http://kantipur.ekantipur.com/printedition/news/2015-08-12/20150812150646.html
श्रावण २७, २०७२- नौ महिनासम्म गर्भमा रहेर जन्मेको शिशु बाहिरी वातावरणसाग घुलमिल हुन सकोस भनेर तेल मालिस गर्ने चलन छ । यसका लागि संस्कृति अनुसार विभिन्न तेल प्रयोग गरिन्छ । नेपालमा प्राय: भुटेको तोरीको तेल प्रचलनमा छ । शिसु जन्मेदेखि एकदुई महिनासम्म प्राय: सबै समुदायमा तेल मालिस गर्ने चलन छ । नेवार समुदायमा यसलाई विशेष महत्व दिइन्छ । घरका हजुरआमा वा परिपक्व महिलाले बच्चालाई तेल लगाउने गर्छन् । यही कामका लागि पैसा तिरेर वाह्य व्यक्ति राख्ने समेत गरिन्छ । नवजात शिसुलाई मात्र होइन जन्म दिने आमालाई पनि कम्तिमा एक महिनासम्म विहान र बेलुका तेल मालिस गरिन्छ । मालिसले शिसुको शारिरीक तन्दुरुस्ती मात्र होईन वाह्य सुन्दरता बढाउन पनि मद्दत गर्छ । यसक्रममा विशेष गरी टाउकोलाई गोलो बनाउने, नाक र हातखुट्टाका औलाहरू मिलाउने गरिन्छ । शिशुलाई तेल लगाउदा चिसो लाग्ने र अन्य घाउ, खटिरा आउने सम्भावना पनि कम हुन्छ । घाममा वा आगोको नजिक राखेर मालिस गर्ने चलन बढी छ । मालिस खुट्टाबाट शुरु गरेर हात, ढाड, छाती गरी वाह्य अंगहरुमा गरिन्छ । यसले छाला राम्रो र हातखुट्टा बलियो हुने, भोक जगाउन, निद्रा लगाउन मद्दत गर्छ । प्रकाशित: श्रावण २७, २०७२
http://kantipur.ekantipur.com/printedition/news/2015-08-12/20150812150646.html
नेवार समाजको ऐना
- नारायणी देवकोटा
आश्विन २, २०७२- गत वर्ष त्रिविको समाजशास्त्रमा ‘नेपाली समाज र संस्कृति’ विषयअन्तर्गत अन्य धेरै जातीय समाजबारे अध्ययन गर्ने क्रममा समाजशास्त्री गोपालसिंह नेपालीको पुस्तक ‘द नेवार’ पढ्न पाइयो। ‘द नेवार’ गोपालसिंह नेपालीले पीएचडी थेसिसको लागि कीर्तिपुरको पाँगा र काठमाडौंका केही ठाउँमा गरेको जातीय–समाजशास्त्रीय अध्ययन हो। सामान्यतया जातीय अध्ययनलाई मानवशास्त्रीय अध्ययनको एक पाटोको रूपमा हेर्ने गरिए पनि नेपालीले संरचनात्मक प्रकार्यवादको प्रयोग गरेर यसलाई समाजशास्त्रीय अध्ययनमा ढालेका छन्। ५५ वर्षअगाडि निस्किएको ‘द नेवार’ बजारमा नपाइएको धेरै वर्ष भएको थियो। समाजशास्त्रको पाठ्य सामग्रीमा पढ्नुपर्ने भएको कारण यसको फोटोकपी मात्रै पाइन्थे क्याम्पसहरूका फोटोकपी सेन्टरमा। उक्त किताबलाई भर्खरै मण्डला बुक प्वाइन्टले बजारमा ल्याएको छ। किताबलाई १५ उप–शीर्षकमा विभाजन गरिएको छ। नेवार समुदायको आर्थिक जीवन, गुठी परम्परा, नाता सम्बन्ध, विवाह, मृत्यु, नेवार समुदायले मान्ने देवीदेवतालगायतको ऐना उतार्ने काम समाजशास्त्री नेपालीले गरेका छन्। समाजका हरेक अंगले आ–आफ्नो भूमिका निभाएका छन् भन्ने धारणालाई संरचनात्मक प्रकर्यवादअन्तर्गत बुझिन्छ। नेपालीले नेवारको अध्ययन संरचनात्मक प्रकर्यवादको आधारमा रहेर गरेका छन्। जसलाई प्रमाणित गर्न किताबभित्र विभिन्न ठाउँमा यसको व्याख्या गरेका छन्। उदाहरणका लागि–घररपरिवार, गुठी सदस्य, देवीदेवता सबैको आफ्नै भूमिका हुन्छन्। सन् १९३० दशकदेखि ६० दशकसम्म समाजशास्त्रमा संरचनात्मक प्रकार्यवादको दबदबा थियो। त्यो दबदबाबाट भारतीय समाजशास्त्री जीएस घुरे र उनका विद्यार्थी गोपालसिंह नेपाली अछुतो रहने कुरै भएन। संरचनात्मक प्रकर्यवादअन्तर्गत लेखिएको भनेर ठाउँठाउँमा पुष्टि गर्न खोज्दाखोज्दै पनि लेखकले गोर्खाली र नेवार समुदायबीचको, कथित माथिल्लो र तल्लो जातिबीच, हिन्दु र बुद्ध धर्म मान्नेबीचको तितो सम्बन्धलाई लुकाएका छैनन्। अहिले नेपालमा जाति–जनजातिको आन्दोलन भइरहँदा यो किताबको एक महत्त्वपूर्ण शिर्षक ‘नेवारी जाति व्यवस्था’ निकै रोचक छ। श्रेष्ठ र गुरुवाचार्य, खड्गी र मल्ल, आचार र ज्यापुबीच आकाश–पातालको फरक यसमा पढ्न पाइन्छ। नेपालीले हरेक नेवारी जातिको निर्माण प्रक्रियाको छोटो तर निकै उपयोगी जानकारी जाति व्यवस्थामा समेटेका छन्। कुनै एक जाति कसरी अछूत बन्यो? एकै मानिसले छोएको दूध चल्ने पानी नचल्ने चलन, विक्रम संवत् २०६० को दशकमा खड्गी समुदायले ‘हामी कसाई होइनौं’ भनेर गरेको संघर्ष बुझ्न पनि यो शीर्षकले सहयोग गर्छ। खस नेपाली समाजअन्तर्गत नेवारी समुदायलाई वैश्यअन्तर्गत राखिएको छ,्र जब कि काठमाडौंको जात व्यवस्था धेरै हदसम्म गोर्खाली जात व्यवस्थासँग मिल्छ। वास्तवमा, नेवारी समुदाय खस नेपाली समाजअन्तर्गतको नभई छुट्टै समुदाय हो भन्ने किताब पढेपछि थाहा हुन्छ। नेपालका उपाध्याय र जैसी ब्राह्मणका सगोत्रीयहरूलाई पनि चार वर्णको फूलबारीमा समेट्दा कथित वैश्यभित्र पारिएको हो। त्रिवि समाजशास्त्रको गत वर्षको कक्षामा हामीले यो पुस्तकको एक विद्यार्थी, एक शीर्षकका हिसाबले समीक्षा गरेका थियौं। ५५ वर्षअगाडिको र अहिलेको नेवार समुदायमा धेरै कुरा फरक भएको हाम्रा नेवार साथीहरूले कक्षामा बताएका थिए। तर, पनि नेवार समुदायभित्रका जात–जातिको निर्माण र पुननिर्माणको कथा, नेवार समुदायका विभिन्न संस्कारको कुरा, काठमाडौंका चोकचोकमा रहेका गणेशका मन्दिर र तिनले बताउने छोरा र भान्जाको महत्त्वको कुरा, नेवारी समाजका गतिविधिलाई प्रतीकको आधारमा गरिने व्याख्यालाई किताबमा रोचक ढंगमा उतारेका छन्। उदाहरणका लागि भान्जो जन्मिएको छ भने मामाले सिंगो सुपारी पाउँछन् र भान्जी जन्मेकी छ भने आधा सुपारी पाउँछन्। अर्थात् सुपारीका आधारमा भान्जा हो कि भान्जी जन्मेकी भन्ने थाहा पाउँछन्। त्यसैगरी विवाह कुनै कारण रद्द भएको छ भने उक्त कुरालाई बिहेका लागि संकलन गर्दै गरेको रक्सीको भााडो सबैले देख्ने चोकमा लगेर फुटाइन्छ र आफन्तले त्यसैको आधारमा विवाह रद्द भएछ भनेर बुझ्छन्। नेपालीले किताबका केही ठाउँमा सम्बन्ध र चालचलनलाई लिएर नेवारी समाज सुरुको समयमा मातृसत्तात्मक र बहुपति प्रथामा आधारित थियो कि भन्ने प्रश्न उठाएका छन्। तर, उनले अध्ययन गर्ने समयसम्म आइपुग्दा नेवारी समाज एकल पति र पितृसत्तात्मक भएको बताउँछन्। केही ठाउँमा नेवार महिलाहरू जीवनसाथी चुन्ने विषयमा स्वतन्त्र रहेको कारण अरू समुदायभन्दा स्वतन्त्र रहेको बताउँछन्। तर त्यो स्वतन्त्रता एक जीवनसाथीलाई छोडेर अर्को चुन्नेमा मात्रै सीमित रहेको पनि उनी लेख्छन्। समाज विज्ञानमा चासो राख्नेहरूका लागि ५५ वर्षअगाडिको नेवारी समाजको सामाजिक, आर्थिक, धार्मिक चालचलन बुझ्न यो किताब उपयोगी छ। अंग्रेजी भाषामा लेखिएको भए पनि अप्ठ्यारा शब्दको प्रयोग नभएकाले सरासर पढ्न सकिन्छ। प्रकाशित: आश्विन २, २०७२
http://kantipur.ekantipur.com/printedition/news/2015-09-19/20150919093827.html
आश्विन २, २०७२- गत वर्ष त्रिविको समाजशास्त्रमा ‘नेपाली समाज र संस्कृति’ विषयअन्तर्गत अन्य धेरै जातीय समाजबारे अध्ययन गर्ने क्रममा समाजशास्त्री गोपालसिंह नेपालीको पुस्तक ‘द नेवार’ पढ्न पाइयो। ‘द नेवार’ गोपालसिंह नेपालीले पीएचडी थेसिसको लागि कीर्तिपुरको पाँगा र काठमाडौंका केही ठाउँमा गरेको जातीय–समाजशास्त्रीय अध्ययन हो। सामान्यतया जातीय अध्ययनलाई मानवशास्त्रीय अध्ययनको एक पाटोको रूपमा हेर्ने गरिए पनि नेपालीले संरचनात्मक प्रकार्यवादको प्रयोग गरेर यसलाई समाजशास्त्रीय अध्ययनमा ढालेका छन्। ५५ वर्षअगाडि निस्किएको ‘द नेवार’ बजारमा नपाइएको धेरै वर्ष भएको थियो। समाजशास्त्रको पाठ्य सामग्रीमा पढ्नुपर्ने भएको कारण यसको फोटोकपी मात्रै पाइन्थे क्याम्पसहरूका फोटोकपी सेन्टरमा। उक्त किताबलाई भर्खरै मण्डला बुक प्वाइन्टले बजारमा ल्याएको छ। किताबलाई १५ उप–शीर्षकमा विभाजन गरिएको छ। नेवार समुदायको आर्थिक जीवन, गुठी परम्परा, नाता सम्बन्ध, विवाह, मृत्यु, नेवार समुदायले मान्ने देवीदेवतालगायतको ऐना उतार्ने काम समाजशास्त्री नेपालीले गरेका छन्। समाजका हरेक अंगले आ–आफ्नो भूमिका निभाएका छन् भन्ने धारणालाई संरचनात्मक प्रकर्यवादअन्तर्गत बुझिन्छ। नेपालीले नेवारको अध्ययन संरचनात्मक प्रकर्यवादको आधारमा रहेर गरेका छन्। जसलाई प्रमाणित गर्न किताबभित्र विभिन्न ठाउँमा यसको व्याख्या गरेका छन्। उदाहरणका लागि–घररपरिवार, गुठी सदस्य, देवीदेवता सबैको आफ्नै भूमिका हुन्छन्। सन् १९३० दशकदेखि ६० दशकसम्म समाजशास्त्रमा संरचनात्मक प्रकार्यवादको दबदबा थियो। त्यो दबदबाबाट भारतीय समाजशास्त्री जीएस घुरे र उनका विद्यार्थी गोपालसिंह नेपाली अछुतो रहने कुरै भएन। संरचनात्मक प्रकर्यवादअन्तर्गत लेखिएको भनेर ठाउँठाउँमा पुष्टि गर्न खोज्दाखोज्दै पनि लेखकले गोर्खाली र नेवार समुदायबीचको, कथित माथिल्लो र तल्लो जातिबीच, हिन्दु र बुद्ध धर्म मान्नेबीचको तितो सम्बन्धलाई लुकाएका छैनन्। अहिले नेपालमा जाति–जनजातिको आन्दोलन भइरहँदा यो किताबको एक महत्त्वपूर्ण शिर्षक ‘नेवारी जाति व्यवस्था’ निकै रोचक छ। श्रेष्ठ र गुरुवाचार्य, खड्गी र मल्ल, आचार र ज्यापुबीच आकाश–पातालको फरक यसमा पढ्न पाइन्छ। नेपालीले हरेक नेवारी जातिको निर्माण प्रक्रियाको छोटो तर निकै उपयोगी जानकारी जाति व्यवस्थामा समेटेका छन्। कुनै एक जाति कसरी अछूत बन्यो? एकै मानिसले छोएको दूध चल्ने पानी नचल्ने चलन, विक्रम संवत् २०६० को दशकमा खड्गी समुदायले ‘हामी कसाई होइनौं’ भनेर गरेको संघर्ष बुझ्न पनि यो शीर्षकले सहयोग गर्छ। खस नेपाली समाजअन्तर्गत नेवारी समुदायलाई वैश्यअन्तर्गत राखिएको छ,्र जब कि काठमाडौंको जात व्यवस्था धेरै हदसम्म गोर्खाली जात व्यवस्थासँग मिल्छ। वास्तवमा, नेवारी समुदाय खस नेपाली समाजअन्तर्गतको नभई छुट्टै समुदाय हो भन्ने किताब पढेपछि थाहा हुन्छ। नेपालका उपाध्याय र जैसी ब्राह्मणका सगोत्रीयहरूलाई पनि चार वर्णको फूलबारीमा समेट्दा कथित वैश्यभित्र पारिएको हो। त्रिवि समाजशास्त्रको गत वर्षको कक्षामा हामीले यो पुस्तकको एक विद्यार्थी, एक शीर्षकका हिसाबले समीक्षा गरेका थियौं। ५५ वर्षअगाडिको र अहिलेको नेवार समुदायमा धेरै कुरा फरक भएको हाम्रा नेवार साथीहरूले कक्षामा बताएका थिए। तर, पनि नेवार समुदायभित्रका जात–जातिको निर्माण र पुननिर्माणको कथा, नेवार समुदायका विभिन्न संस्कारको कुरा, काठमाडौंका चोकचोकमा रहेका गणेशका मन्दिर र तिनले बताउने छोरा र भान्जाको महत्त्वको कुरा, नेवारी समाजका गतिविधिलाई प्रतीकको आधारमा गरिने व्याख्यालाई किताबमा रोचक ढंगमा उतारेका छन्। उदाहरणका लागि भान्जो जन्मिएको छ भने मामाले सिंगो सुपारी पाउँछन् र भान्जी जन्मेकी छ भने आधा सुपारी पाउँछन्। अर्थात् सुपारीका आधारमा भान्जा हो कि भान्जी जन्मेकी भन्ने थाहा पाउँछन्। त्यसैगरी विवाह कुनै कारण रद्द भएको छ भने उक्त कुरालाई बिहेका लागि संकलन गर्दै गरेको रक्सीको भााडो सबैले देख्ने चोकमा लगेर फुटाइन्छ र आफन्तले त्यसैको आधारमा विवाह रद्द भएछ भनेर बुझ्छन्। नेपालीले किताबका केही ठाउँमा सम्बन्ध र चालचलनलाई लिएर नेवारी समाज सुरुको समयमा मातृसत्तात्मक र बहुपति प्रथामा आधारित थियो कि भन्ने प्रश्न उठाएका छन्। तर, उनले अध्ययन गर्ने समयसम्म आइपुग्दा नेवारी समाज एकल पति र पितृसत्तात्मक भएको बताउँछन्। केही ठाउँमा नेवार महिलाहरू जीवनसाथी चुन्ने विषयमा स्वतन्त्र रहेको कारण अरू समुदायभन्दा स्वतन्त्र रहेको बताउँछन्। तर त्यो स्वतन्त्रता एक जीवनसाथीलाई छोडेर अर्को चुन्नेमा मात्रै सीमित रहेको पनि उनी लेख्छन्। समाज विज्ञानमा चासो राख्नेहरूका लागि ५५ वर्षअगाडिको नेवारी समाजको सामाजिक, आर्थिक, धार्मिक चालचलन बुझ्न यो किताब उपयोगी छ। अंग्रेजी भाषामा लेखिएको भए पनि अप्ठ्यारा शब्दको प्रयोग नभएकाले सरासर पढ्न सकिन्छ। प्रकाशित: आश्विन २, २०७२
http://kantipur.ekantipur.com/printedition/news/2015-09-19/20150919093827.html
‘मातृभाषा शिक्षाले ठूलो भूमिका खेल्छ”
‘मातृभाषा शिक्षाले ठूलो भूमिका खेल्छ” रमेशकाजी स्थापित ३० वर्षदेखि नेपाल भाषा पत्रकारितामा संलग्न छन् । नेपाल भाषा साहित्यका अध्येता उनीले कथा, कविता र निबन्धमा पनि कलम चलाउँदै आएका छन् । ६० वर्षीय स्थापितका दुई मौलिक कृति छन्– ‘मुलुकय् मरुगु मुलुक’ र ‘ज्या मदुम्ह मनु’ । निबन्धकारका रूपमा बढि परिचित उनी ०६० को राष्ट्रिय नाटक महोत्सवमा उत्कृष्ट निर्देशक भएका थिए ।
मंसिर १९, २०७२- नेपाल भाषा साहित्य ह्रासउन्मुख
अहिले नेपाल भाषा साहित्यको स्थिति केही ह्रासउन्मुख छ । व्यावसायिक हुन सकेको छैन । यसको प्रमुख कारण मातृ भाषामा शिक्षा लिन नपाउनु नै हो भन्ने मेरो निचोड छ । नेपाल भाषामा अहिले जति पनि लेखक निस्किरहेका छन्, तिनले मातृ भाषाबाट शिक्षा लिन पाएनन् । हाम्रो पालामा सन्तोषजनक थियो, किनभने हामी मातृ भाषामा शिक्षा लिएका पुस्तामा पर्छौं । हाम्रो समयमा सरकारको भाषिक नीति ठीक रहेन । राणाकालदेखि नेपाल भाषामाथि दमन भएको थियो । त्यति बेला लेखकहरूमा बौद्धिक विद्रोह भावना थियो । त्यति बेला जति पनि साहित्य सिर्जना भए, ती गहन थिए । पर्याप्त अध्ययनपछि निस्केका त्यति बेलाका साहित्यमा उत्तिकै मिहिनेत पनि थियो । त्यो बेला व्यावसायिकता थिएन । तर यसले फरक पारेन ।
चिन्तन कम छ
अहिले लेख्न स्वतन्त्रता छ, छाप्न कुनै व्यवधान छैन । तर अहिले लेखन रहर भएको छ, नामका लागि लेख्न गरिएको छ । चिन्तन कम भएको छ । नेपाल भाषा साहित्यको आन्दोलनमा दुई कालखण्ड महत्त्वपूर्ण छन्, पहिलो ०२२ सालको आन्दोलन, अर्को ०३० सालका । मेरो पुस्ता ०३० सालको हो । बाइस सालमा रेडियो नेपालबाट नेपाल भाषाको समाचार प्रसारण रोकिएको थियो । तीस सालमा ‘जीवन दबु’ कार्यक्रम हटाइएको थियो । त्यति बेलाको साहित्यमा परिपक्वता बढी पाइन्छ । बुद्ध साय्मि भने ०२२ सालको पुस्ताका हुन् । अहिलेको पुस्ताका नेपाल भाषा साहित्यकारमा अध्ययनको केही कमी देखिन्छ । विश्व साहित्य कता गइरहेको छ, त्यसको पर्याप्त अध्ययन आवश्यक छ । अझ भनौं, नेपाली भाषाको साहित्य कस्तो छ, त्यसको गहन अध्ययन पनि चाहिन्छ ।
कविता अगाडि
नेपाल भाषा साहित्यमा सबैभन्दा जमेको विधा कविता हो । कुनै समय नेपाल भाषाका कविता मूल धारको नेपाली कवितासँग बराबरीमा प्रतिस्पर्धा गर्न सक्षम थियो । विशेषत: पद्यभन्दा पनि गद्यमा नेपाल भाषाका कविता राम्रा छन् । कथा साहित्यमा पनि सन्तोष गर्ने ठाउँ छ । नेपाल भाषामा उपत्यास र निबन्धमा भने कम कलम चलाइएका छन् । अहिले कथा साहित्यमा धेरै लेखक अगाडि आइरहेका छन् र यसलाई लिएर एक प्रकारको सामूहिक प्रयास नै चलिरहेको छ । कथा साहित्यमा अहिले धेरै नारी लेखक अगाडि आइरहेका छन् र यो सुखद पक्ष हो । अहिले पनि म महिला लेखक शशिकलाकै उपन्यास ‘संकल्प’ अध्ययन गरिरहेको छुं । उनीहरू सबैले पनि लेख्नेसँगै पर्याप्त अध्ययनको आवश्यकता छ ।
पाठकको संख्यामा कमी
नेपाल भाषा साहित्यमा पछिल्लो समय पाठकको संख्या कमी हुनु ठूलो समस्या हो । त्यसो त माथिल्लो दर्जाको साहित्य आम पाठकले पढ्ने विशेष पनि होइन । माथिल्लो दर्जाको हिन्दी साहित्यकै पाठक निकै कम छन् भनेर सुनेको छु । यस्तोमा नेपाल भाषाका कृति केही सयको संख्यामा मात्र बिक्री भए पनि त्यसलाई लिएर निराश हुनुपर्छ जस्तो पनि लाग्दैन । नेपालीजस्तै नेपाल भाषा पनि अहिले देवनागरीमै लेखिने भए पनि यो पढ्न केही गाह्रो छ । नेपाल भाषामा बोलीचाली गर्नेलाई पनि पढ्न अप्ठ्यारो हुने गर्छ । नेपालीमा जसरी बोलिन्छ र लेखिन्छ, त्यो प्रवृत्ति नेपाल भाषामा फरक छ । फेरि यसमा मातृ भाषाकै शिक्षाको प्रसङ्ग पनि आउँछ । आफ्नो मातृभाषामा पढ्न नपाएको हुनाले पनि पाठक संख्या बढ्न नसकेको हो । कुनै समय नेपाल भाषाकै लेखकले पनि नेपालीमा माथिल्लो दर्जाका साहित्य रचना गरेको पर्याप्त उदाहरण छन्, जस्तो सिद्धिचरण श्रेष्ठदेखि माधवलाल कर्माचार्यसम्म । खासमा लेखकसँग एक भाषाभन्दा बढीका ज्ञान हुने हो भने उसको रचना अझ राम्रो हुने गर्छ । नेपाल भाषामा दक्षता प्राप्त लेखकले नेपाली अझ राम्रो लेख्न सक्ने क्षमता बढी हुन सक्छ ।
सरकार र निजी क्षेत्रको भूमिका
संविधानले नै नेपालमा बोलिने सबै भाषालाई राष्ट्रिय भाषाको मान्यता दिएपछि अब विशेषत: राष्ट्रिय प्रज्ञा प्रतिष्ठानले पनि यसतर्फ उपयुक्त पाइला चाल्नुपर्छ । नेपाल भाषा मात्र होइन, नेपालमा बोलिने सबै भाषाले प्रतिष्ठानबाट समान अवसर पाउनुपर्छ । नेपाल भाषाको साहित्य प्रकाशनमा निजी क्षेत्रको अहिले पनि उत्तिकै भूमिका हुन पर्छ । नेपाली भाषामा अहिले धेरै निजी प्रकाशन संस्थाहरू आइरहेका छन् । उनीहरूले पनि नेपाल भाषा साहित्यमा अनुराग देखाउन अपेक्षा राख्न सकिन्छ । पछिल्लो समय नेपाल भाषामा केही उदाहरणीय प्रकाशन संस्था अगाडि आएका छन्, जस्तो नागार्जुन पब्लिकेसन । डा. सर्वोत्तम श्रेष्ठको यस संस्थाले आफ्नो आम्दानीको २५ प्रतिशत नेपाल भाषाको साहित्य प्रकाशनमा खर्च गर्ने भनेर घोषणा गरेको छ । यस्तै भरत साय्मिले ‘देग: म्हिचा सफू’ पनि निजी खर्चमा यस्ता धेरै काम गरेका थिए । यस्ता निजी क्षेत्रले दिने उत्साहले पनि साहित्य सिर्जनामा ठूलो काम गर्नेमा शंका छैन । फेरि नेपाल भाषाकै केही साहित्यमा नेपालीमा अनुवाद भएर प्रकाशन भए, धेरै राम्रो हुने थियो । पूर्णबहादुर वैद्य, बुद्ध साय्मि, सुरेश किरण र प्रतिसरा साय्मिका कविता अनुवादका लागि उपयुक्त छन् ।
–हिमेश
रमेशकाजीलाई मन पर्ने लेखक र तिनका कृति
द्धधुस्वाँ साय्मि, ‘निभा:’ (उपन्यास)
द्धजगदीश चित्रकार, ‘नचुया वंपि मनूत’ (उपन्यास)
द्धगिरिजाप्रसाद जोशी, ‘मन्त्र’ (खण्ड काब्य)
द्धदुर्गालाल श्रेष्ठका अधिकांश काव्य कृति
द्धहितकरवीरसिंह कंसाकार, ‘अजिंमथ:’ (कथा संग्रह)
द्धभूषणप्रसाद श्रेष्ठका अधिकांश गजलहरू
द्धरामशेखर नकर्मीका अधिकांश नाटक/प्रहसनहरू
द्धपद्मरत्न तुलाधरका अधिकांश निबन्धहरू
प्रकाशित: मंसिर १९, २०७२
http://kantipur.ekantipur.com/printedition/news/2015-12-05/20151205095257.html
मंसिर १९, २०७२- नेपाल भाषा साहित्य ह्रासउन्मुख
अहिले नेपाल भाषा साहित्यको स्थिति केही ह्रासउन्मुख छ । व्यावसायिक हुन सकेको छैन । यसको प्रमुख कारण मातृ भाषामा शिक्षा लिन नपाउनु नै हो भन्ने मेरो निचोड छ । नेपाल भाषामा अहिले जति पनि लेखक निस्किरहेका छन्, तिनले मातृ भाषाबाट शिक्षा लिन पाएनन् । हाम्रो पालामा सन्तोषजनक थियो, किनभने हामी मातृ भाषामा शिक्षा लिएका पुस्तामा पर्छौं । हाम्रो समयमा सरकारको भाषिक नीति ठीक रहेन । राणाकालदेखि नेपाल भाषामाथि दमन भएको थियो । त्यति बेला लेखकहरूमा बौद्धिक विद्रोह भावना थियो । त्यति बेला जति पनि साहित्य सिर्जना भए, ती गहन थिए । पर्याप्त अध्ययनपछि निस्केका त्यति बेलाका साहित्यमा उत्तिकै मिहिनेत पनि थियो । त्यो बेला व्यावसायिकता थिएन । तर यसले फरक पारेन ।
चिन्तन कम छ
अहिले लेख्न स्वतन्त्रता छ, छाप्न कुनै व्यवधान छैन । तर अहिले लेखन रहर भएको छ, नामका लागि लेख्न गरिएको छ । चिन्तन कम भएको छ । नेपाल भाषा साहित्यको आन्दोलनमा दुई कालखण्ड महत्त्वपूर्ण छन्, पहिलो ०२२ सालको आन्दोलन, अर्को ०३० सालका । मेरो पुस्ता ०३० सालको हो । बाइस सालमा रेडियो नेपालबाट नेपाल भाषाको समाचार प्रसारण रोकिएको थियो । तीस सालमा ‘जीवन दबु’ कार्यक्रम हटाइएको थियो । त्यति बेलाको साहित्यमा परिपक्वता बढी पाइन्छ । बुद्ध साय्मि भने ०२२ सालको पुस्ताका हुन् । अहिलेको पुस्ताका नेपाल भाषा साहित्यकारमा अध्ययनको केही कमी देखिन्छ । विश्व साहित्य कता गइरहेको छ, त्यसको पर्याप्त अध्ययन आवश्यक छ । अझ भनौं, नेपाली भाषाको साहित्य कस्तो छ, त्यसको गहन अध्ययन पनि चाहिन्छ ।
कविता अगाडि
नेपाल भाषा साहित्यमा सबैभन्दा जमेको विधा कविता हो । कुनै समय नेपाल भाषाका कविता मूल धारको नेपाली कवितासँग बराबरीमा प्रतिस्पर्धा गर्न सक्षम थियो । विशेषत: पद्यभन्दा पनि गद्यमा नेपाल भाषाका कविता राम्रा छन् । कथा साहित्यमा पनि सन्तोष गर्ने ठाउँ छ । नेपाल भाषामा उपत्यास र निबन्धमा भने कम कलम चलाइएका छन् । अहिले कथा साहित्यमा धेरै लेखक अगाडि आइरहेका छन् र यसलाई लिएर एक प्रकारको सामूहिक प्रयास नै चलिरहेको छ । कथा साहित्यमा अहिले धेरै नारी लेखक अगाडि आइरहेका छन् र यो सुखद पक्ष हो । अहिले पनि म महिला लेखक शशिकलाकै उपन्यास ‘संकल्प’ अध्ययन गरिरहेको छुं । उनीहरू सबैले पनि लेख्नेसँगै पर्याप्त अध्ययनको आवश्यकता छ ।
पाठकको संख्यामा कमी
नेपाल भाषा साहित्यमा पछिल्लो समय पाठकको संख्या कमी हुनु ठूलो समस्या हो । त्यसो त माथिल्लो दर्जाको साहित्य आम पाठकले पढ्ने विशेष पनि होइन । माथिल्लो दर्जाको हिन्दी साहित्यकै पाठक निकै कम छन् भनेर सुनेको छु । यस्तोमा नेपाल भाषाका कृति केही सयको संख्यामा मात्र बिक्री भए पनि त्यसलाई लिएर निराश हुनुपर्छ जस्तो पनि लाग्दैन । नेपालीजस्तै नेपाल भाषा पनि अहिले देवनागरीमै लेखिने भए पनि यो पढ्न केही गाह्रो छ । नेपाल भाषामा बोलीचाली गर्नेलाई पनि पढ्न अप्ठ्यारो हुने गर्छ । नेपालीमा जसरी बोलिन्छ र लेखिन्छ, त्यो प्रवृत्ति नेपाल भाषामा फरक छ । फेरि यसमा मातृ भाषाकै शिक्षाको प्रसङ्ग पनि आउँछ । आफ्नो मातृभाषामा पढ्न नपाएको हुनाले पनि पाठक संख्या बढ्न नसकेको हो । कुनै समय नेपाल भाषाकै लेखकले पनि नेपालीमा माथिल्लो दर्जाका साहित्य रचना गरेको पर्याप्त उदाहरण छन्, जस्तो सिद्धिचरण श्रेष्ठदेखि माधवलाल कर्माचार्यसम्म । खासमा लेखकसँग एक भाषाभन्दा बढीका ज्ञान हुने हो भने उसको रचना अझ राम्रो हुने गर्छ । नेपाल भाषामा दक्षता प्राप्त लेखकले नेपाली अझ राम्रो लेख्न सक्ने क्षमता बढी हुन सक्छ ।
सरकार र निजी क्षेत्रको भूमिका
संविधानले नै नेपालमा बोलिने सबै भाषालाई राष्ट्रिय भाषाको मान्यता दिएपछि अब विशेषत: राष्ट्रिय प्रज्ञा प्रतिष्ठानले पनि यसतर्फ उपयुक्त पाइला चाल्नुपर्छ । नेपाल भाषा मात्र होइन, नेपालमा बोलिने सबै भाषाले प्रतिष्ठानबाट समान अवसर पाउनुपर्छ । नेपाल भाषाको साहित्य प्रकाशनमा निजी क्षेत्रको अहिले पनि उत्तिकै भूमिका हुन पर्छ । नेपाली भाषामा अहिले धेरै निजी प्रकाशन संस्थाहरू आइरहेका छन् । उनीहरूले पनि नेपाल भाषा साहित्यमा अनुराग देखाउन अपेक्षा राख्न सकिन्छ । पछिल्लो समय नेपाल भाषामा केही उदाहरणीय प्रकाशन संस्था अगाडि आएका छन्, जस्तो नागार्जुन पब्लिकेसन । डा. सर्वोत्तम श्रेष्ठको यस संस्थाले आफ्नो आम्दानीको २५ प्रतिशत नेपाल भाषाको साहित्य प्रकाशनमा खर्च गर्ने भनेर घोषणा गरेको छ । यस्तै भरत साय्मिले ‘देग: म्हिचा सफू’ पनि निजी खर्चमा यस्ता धेरै काम गरेका थिए । यस्ता निजी क्षेत्रले दिने उत्साहले पनि साहित्य सिर्जनामा ठूलो काम गर्नेमा शंका छैन । फेरि नेपाल भाषाकै केही साहित्यमा नेपालीमा अनुवाद भएर प्रकाशन भए, धेरै राम्रो हुने थियो । पूर्णबहादुर वैद्य, बुद्ध साय्मि, सुरेश किरण र प्रतिसरा साय्मिका कविता अनुवादका लागि उपयुक्त छन् ।
–हिमेश
रमेशकाजीलाई मन पर्ने लेखक र तिनका कृति
द्धधुस्वाँ साय्मि, ‘निभा:’ (उपन्यास)
द्धजगदीश चित्रकार, ‘नचुया वंपि मनूत’ (उपन्यास)
द्धगिरिजाप्रसाद जोशी, ‘मन्त्र’ (खण्ड काब्य)
द्धदुर्गालाल श्रेष्ठका अधिकांश काव्य कृति
द्धहितकरवीरसिंह कंसाकार, ‘अजिंमथ:’ (कथा संग्रह)
द्धभूषणप्रसाद श्रेष्ठका अधिकांश गजलहरू
द्धरामशेखर नकर्मीका अधिकांश नाटक/प्रहसनहरू
द्धपद्मरत्न तुलाधरका अधिकांश निबन्धहरू
प्रकाशित: मंसिर १९, २०७२
http://kantipur.ekantipur.com/printedition/news/2015-12-05/20151205095257.html
Thursday, October 15, 2015
१३ तस्विरमा नानाथरीका लाखामरी
शब्द/तस्बिर : गम्भीरदास राजकर्णिकार
http://nepal.ekantipur.com/news/2015-10-15/20151015155556.html
Friday, March 27, 2015
Subscribe to:
Posts (Atom)