येँय् थीथी कथंया जात्रा पर्वपिं मध्ये छगू महत्वपूर्णगु नखः खः पाहांचःह्रे । पाहांचःहे्र मूल रुपं येँयापिं नेवाःतय्सं हनीगु खःसां नं थीथी नेवाः वस्तीइ नं यःसिं थनाः पाहांचःह्रे नखः हनी । न्हापा न्हापा ला पाहांचःह्रे स्वनिगःया फुक्क हे नेवाःतय्सं हनेगु यानाच्वंगु, लिपा वनाः जक त्वःतावंगु खः धाइपिं नं दु ।
पाहांचःह्रे चिल्लागा चःह्रेया न्हियात केन्द्रविन्दु नालाः हना वयाच्वंगु संस्कृति खः । पाहां चःह्रेयात नेवाःतय्सं इलय् ब्यलय् पासाचःह्रे, लाभाचःह्रे नं धायेगु याना वयाच्वंगु दु । बसन्त ऋतुया ई जुयाः फय् वइगु नापं मौसमया ल्याखं नं धू ब्वइगु जुया कीटाणुतपाखें वइगु महामारी ल्वचं बचे जुइगु नितिं लाभा नयेगु नखःया रुपय् नं पाहांचःह्रेयात हनाच्वंगु खः धाइ । पाहांचःह्रेया झ्वलय् द्यःखः जात्रा मल्लकालय् सुरु जूगु खः । थुगु नखःया झ्वलय् पाहां ब्वनेगु यानाच्वंगुलिं हे पाहांचःह्रे धाःगु धाइ । पाहांचःह्रेया इलय् मूल द्यः कथं जात्रा याइगु लुमरी अजिमा वतु, लुमरी अजिमा तेबाहाः व कंगः अजिमायात तःकेहेँपिं धाइ । पाहांचःह्रे उपिं तःकेहेँपिं नापलाइगु जात्रा खः धकाः नं धाइ ।
चःह्रेकुन्हु चान्हय् हे फुक्क अजिमापिं गमय् अर्थात पीगनय् तये यंकेगु याइ । अन हे चच्छि तयेगु याइ । चःह्रेया कन्हय्कुन्हु आमैया दिनय् सुथय् येँया थाय्थासय् मरःजा नकीगु चलन दु । इहि मयाःनिपिं नापं कय्तापुजा मयाःनिपिंत नकीगु जा धइगु हे मरःजा खः । येँया लुमरि अजिमा अर्थात भद्रकाली द्यःयाथाय्, मखं, वंघः, न्यत, भिंद्यःत्वाः, यटखा, कोहिति, भलननि आदि थीथी लागाय् अथे मरःजा नकीगु खः । मरःजा नल धाःसा मस्तय्त ल्वचं कइमखु धइगु जनविश्वास दु ।
पाहांचःह्रेया इलय् हे येँय् तःजिक सल जात्राया अर्थात घोडा जात्रा नं याना हयाच्वंगु दु । उकिं लिपांगु इलय् वयाः पाहांचःह्रे स्वयां नं सल जात्रा अर्थात घोडा जात्रा चर्चा अप्वः जुयाच्वंगु दु । न्हूगु पुस्तायापिंसं पाहांचःह्रे धाःगु मसिउ, घोडा जात्रा धालकि सिउ । राज्यं हे घोडा जात्रायात मान्यता बिउगुलिं पाहांचःह्रे ध्याकुनय् लाना वनाच्वंगु खः धायेफइ । उकिं पाहांचःह्रेययात घोडा जात्रां धित्तुधिनाच्वंगु दु ।
जात्राय् थाइगु बाजं
पाहांचःह्रेया झ्वलय् दकलय् महत्वपूर्ण बाजं धइगु हे नाय्खिं बाजं खः । द्यःखः जात्राया नितिं मथासे हे मगाःगु बाजं नापं जात्राया इलय् नं थाना वनीगु बाजं धइगु हे नाय्खिं बाजं खः । नाय् अर्थात नायःतय्सं थाइगु बाजं जुयाः हे थुगु बाजंयात नाय्खिं बाजं धाःगु खः । खड्गी समुदायया मूल बाजं कथं नालातःगु नाय्खिं बाजं थानाः न्ह्यइपुसेच्वंक जात्रा याइगु खः । नाय्खिं बाजं नापनापं धिमे बाजं नं थायेगु याना वयाच्वंगु दु ।
जात्रा याइपिं द्यःपिं
पाहांचःह्रेया झ्वलय् येँया थीथी द्यःपिनि जात्रा याइगु चलन दु । मूल रुपं लुमरी अजिमा तेबहाखः, लुमरी अजिमा वतुखः व कंगः अजिमाखः जात्रा जुइगु खःसा थुकिया लिसें तक्ति अजिमा, लुँचुभुलु अजिमा, न्हाय्कंत्वाःया अजिमा, नरसिंह आजु, गणेद्यः नापं त्यंगः गणेद्यःया नं जात्रा याइगु चलन दु । थःथःगु त्वाःया द्यःयात जात्रा यानाः थाय् थासय् चाःहिइकेगु याना वयाच्वंगु दु ।
तिंख्यलय् द्यः ल्वाकीगु जात्रा
पाहां चःह्रेया झ्वलय् आमै कुन्हु चान्हय् तिंख्यलय् द्यः ल्वाकी । उगु इलय् लुमरी अजिमा खः कथं वतुया लुमरीखः व तेबाहाःया लुमरी खः नाप कंगः अजिमाखः ल्वाकेगु याइ । तिंख्यलय् लुमरी अजिमाया वतु खः व तेबाहाया खः नापं दिकातइ । कंगः अजिमाया खतं निगुलिं द्यःखः चाःहिलाः वतुखःलिसे मिप्वाः हिलाबुलाः यानाकाइ । उकियात हे द्यः ल्वाकेगु धाइ । जात्रा यानाः हाकनं द्यःखः थःथःगु थासय् यंकीगु चलन दु ।
असनय् द्यःखः ल्वाकीगु
पाहांचःह्रे नखःया झ्वलय् पारु कुन्हु तःधंगु जात्रा जुइ । उगु इलय् स्वखः द्यःखः जक मखु मेमेगु द्यःखः नं कुबियाः जात्रा याइगु चलन दु । पारु कुन्हु सनिलय् येँया असंमरु अजिमा लागाय् लुमरी अजिमाया वतुखः व तेबाहाःखःयात दिकातइ । कंगः अजिमाया द्यःखतं चाःहिलेगु याइ । अनं लिपा तेबाहाः खःलिसे कंगः अजिमाखतं मिप्वाः हिलाबुला यानाकाइ । मिप्वाः हिलाबुला याना काइगुयात हे द्यःखः ल्वाकेगु धाइगु खः ।
वतु व तेबाहा द्यःखः
वतु व तेबाहाः लागां पिकाइगु द्यःखः धइगु लुमरी अजिमाया हे द्यःखः खः । न्हापा न्हापा लुमरी अजिमाया छखः जक द्यःखः खःसा लिपा तेबाहाः व वतुयापिनि दथुइ कचमच जुयाः छगू कथं ब्यागलं ब्यागलं जात्रा यायेगु सुरु याःगु धाइ । अले निगू हे त्वालं थःथःगु कथंया जात्रा याना हयेगु चलन याःगु खः । लुमरी अजिमाया द्यःछेँ वतुइ लानाच्वंगु दु । थुगु कथं निगू हे त्वाःया छम्ह द्यःया नामं निखः जूगुलिं तिंख्यलय् द्यः ल्वाकीबलय् छगू त्वाःलिसे अले असनय् द्यः ल्वाकीबलय् मेगु त्वाःलिसे कंगः अजिमां मिप्वाः हिलाबुला याना कायेगु यानाच्वंगु खः ।
न्यतमरु अजिमाया प्याखं
पाहांचःह्रेया हे झ्वलय् येँय् ख्वाःपाः प्याखं कथं न्यतमरु अजिमाया प्याखं क्यनीगु चलन दु । थुगु प्याखनय् सिंघिनी, गणेद्यः, ब्रम्हायणी, रुद्रायणी, इन्द्रायणी, नारायणी, महालक्ष्मी, बाराही, भैरव, कुमारी, न्यतमरु अजिमा व ब्याग्रिनीया ख्वाःपाः पुया पाहांचःह्रेया बहनी न्यतया दबुलिइ प्याखं क्यनेगु याना वयाच्वंगु दु । दँय्दसं क्यनीगु थुगु प्याखंया झ्वलय् झिंनिदँय् छकः धाःसा दैत्य क्वःथयेगु प्याखं क्यनी । न्यतपाःच्वया द्यःछेँय्निसें ख्वाःपाः पुया वयाः दबुलिइ पाहांचःह्रे कुन्हु गणेद्यः, ब्रम्हायणी, इन्द्रायणी, नारायणी, रुद्रायणी व महालक्ष्मीया प्याखं क्यनेगु याइ । अथेहे कन्हय् कुन्हु बाराही, भैरव, कुमारी, अजिमा, सिंघिनी व ब्याग्रीनीया प्याखं क्यनेगु याइ । अनं लिपा निम्ह मचाया प्याखं धकाः अजिमा व कुमारीया प्याखं क्यनीसा अले प्यम्ह मचाया धकाः बाराही, कुमारी, भैरव व अजिमाया प्याखं क्यनेगु चलन दु । अथे हे प्याखं ल्हुइगु झ्वलय् म्येय् व फै बलि बिइगु चलन दु । खिं बाजं (नेकुं खिं), ताः, भुस्याः, प्वंगा, खिमचाया तालय् अथे द्यः जुयाः प्याखं ल्हुइगु खः । थुगु प्याखं न्यत लागाया ज्यापुतय्सं क्यना वयाच्वंगु दु ।
थुगु कथं पाहां चःह्रेया झ्वलय् थीथी कथंया द्यःपिनिगु जात्रा याना वयाच्वंगु जूसां नं मूल रुपं कंगः अजिमा व लुमरी अजिमा हे खः धकाः धायेफइगु अवस्था दु । अले बाजंया ल्याखं नाय्खिं बाजंयात प्रमुख बाजंया रुपय् नालातःगु दुसा अथे हे न्यतमरु अजिमाया प्याखं नं क्यनेगु याना वयाच्वंगु दु ।
नेवाः समाजय् अजिमा द्यः धाइपिं थःगु हे पहःया मिसाद्यः खः । थाय् विशेष कथं नां बियातःगु जूसां मूल रुपं मिसाद्यः हे खः । अले अजिमा द्यःयात अष्टमातृका प्रतिक कथं नं नाला वयाच्वंगु दु । अजिमा द्यःया जात्रा नापनापं पाहांचःह्रेया दिनय् विशेष यानाः लाभा नयेमाःगु नापं थःथितियात पाहां ब्वनेमाःगु चलन दु । मौसमया ल्याखं लाभा नयेगु जात्राया रुपय् नं पाहांचःह्रेयात नालातःगु दु । उकिं न्हापा न्हापा मौसमयात ल्वयेक हनेगु याना वयाच्वंगु पाहांचःह्रे नखःया विशेषता खः । अले द्यःखः जात्रा मल्लकालय् सुरु जूगु खःसां वसिबें न्हापा हे पाहांचःह्रेयात पासाचःह्रे, लाभाचःह्रे धकाः येँया नेवाःतय्सं हना वयाच्वंगु खः धाइ । थुगु कथं लिपांगु इलय् वयाः पाहांचःह्रे धइगु येँया मौलिक जात्राया रुपय् विकास जुयावंगु दु ।
लिपांगु इलय् वयाः पाहांचःह्रेया इलय् हे तिंख्यलय् घोडा जात्रा अर्थात सल जात्रा यायेगु ज्या राणाकालय् वयाः सुरु याःगु खः । अले राज्यं नं व हे सल जात्रायात प्राथमिकता बिया वयाच्वंगुलिं पाहांचःह्रे नखः छगू कथं ध्याकुनय् लाः वंगु दु । पाहांचःह्रेया इलय् याइगु घोडा अर्थात सल जात्रायात जक मनूतय्सं चर्चा यायेगु नापं राष्ट्रिय स्तरं प्रचार प्रसार यायेगु ज्या जूगुलिं येँया नेवाःतय्सं हना वयाच्वंगु पाहांचःह्रे नेवाः समाजय् जक लिकुना वंगु अवस्था खनेदु । आः वयाः ला थःथितियात पाहां ब्वनेगु अर्थात नखत्याया इलय् नं पाहांचःह्रेया लसताय् धायेगु बुलुहुं बुलुहुं त्वःताः घोडा जात्रा अर्थात सल जात्राया लसताय् धकाः तकं धायेगु यानाहःगु दु । थुगु हे कथं न्ह्याः वन धाःसा कन्हय् वना पाहांचःह्रे धइगु हे घोडा जात्रा अर्थात सल जात्र जकं मखुला धकाः मनूतय्सं धया हयेफुगु सम्भावना दु । उकिं थ्व इलय् पाहांचःह्रे नखःया महत्वयात अझ ब्यापक याना यंकेमाःगु नापं पाहांचःह्रे नखःया बारे अझ अप्वः अध्ययन अनुसन्धान याना यंकेमाःगु अवस्था दु । अले येँयापिं नेवाःतय्गु म्हसीका पिब्वयाच्वंगु पाहांचःह्रेयात प्राथमिकता बिया वनेगु ज्या यायेमाःगु दु ।
https://nepalbhasatimes.com/3511
No comments:
Post a Comment